دکتر حسین گودرزی پور

منظور از بازنمایی اجتماعی  (Social representation)مجموعهاي از ارزشها، باورها و استعارهها است که در بین اعضاء یک گـروه و جامعـه مشـترك اسـت. ایـن مفهـوم نخستینبار توسط دورکیم با نام بازنمایی جمعی مطرح شد، منظور او طیف وسـیعی از اشکال ذهنی است که مذهب، اسطورهها و کیفیت زمان و مکان از آن ناشی مـیشـود.
پس از دورکیم، مسکوویچی این مفهوم را براي سازماندهی عقاید، نظـرات مشـترك و ارتباط متقابل بین افراد جامعه بهکار بـرد. در واقـع او مفـاهیم مربـوط بـه دو رویکـرد روانشناسی (روانکاوي و اجتماعی) را با هم تلفیق کرد.
از نظر موسکوویچی بازنمـایی اجتمـاعی بـه حالـت ویـژهاي از درك متقابـل و حـس مشترك مربوط است و داراي ایـن ویژگـی مهـم اسـت کـه کـه نظـرات، تجربیـات و ارتباطهاي رفتاري را ایجاد میکنند.

بازنمایی اجتماعی دارای دو عملکرد است :

۱) به هر فرد این امکان را می دهد که جهت و مسیر خود را در دنیای اجتماعی اطراف پیدا کند.

۲) امکان کدگذاری و طبقه بندی روابط فردی را برای افراد فراهم می کند و از این طریق افراد به دنیای اطراف خود معنی می بخشند. مسکوویچی خلق بازنمایی های اجتماعی را به مجموعه ای از افراد و گروه ها نسبت می دهد که در جریان روابط بین فردی با هم ادغام شده و بازنمایی جدیدی را خلق می کنندو از نظر مسکوویچی فرآیندهای فکری و انتهاب های انسان فقط از عوامل درونی و ذهنی ناشی نمی شود بلکه عوامل محیطی و اجتماعی هم باید مورد توجه قرار گیرد.

مسکوویچی مفهموم بازنمایی اجتماعی را در حیطه بالینی و درمان هم مطرح نمود. از نظر او بازنمایی اجتماعی یک اختلال به صورت ادراک حس مشترک بیماری تعریف می شود. از جمله اینکه نشانه های اختلال، علل آن، روش های درمان و کنترل آن در میان افراد یک جامعه چگونه است. تحقیقاتی که بر مبنای این تئوری صورت گرفته است بر تنوع مفاهیم سلامت عمومی تأکید دارد و به تحلیل نحوه ایجاد این مفاهیم در بافتارهای اجتماعی می پردازد. برخی از نظریه پردازان اعتقاد دارند بین مفهوم بازنمایی اجتماعی و نگرش هم پوشانی وجود دارد، اما علی رغم شباهت مفهومی این دو با هم تفاوت دارند در واقع آجزن و فیشبین اعتقاد دارند که نگرش های افراد از بازنمایی های اجتماعی آنها ناشی می شود، به عبارت دیگر بازنمایی اجتماعی به طبقه بندی های کلی می پردازد اما نگرش ها به صورت جزئی تر به ارزش ها و باورها می نگرد.

تأثیر اقلیت

موسکویچی ادعا کرد که نفوذ اکثریت در بسـیاري از مـوارد گمـراهکننـده اسـت و در مواردي اقلیت میتوانند بر اکثریت جامعه تأثیر بگذارد، به شرطی که گـروه اقلیـت در مواضع خود ثابت قدم باشد و در عین پافشاري بر نظرات، منعطف بوده و خشـک بـه نظر نرسد. گروه اقلیت اگر با روند اجتماعی جاري هماهنگ باشد شانس بیشتري براي نفوذ بر اکثریت دارد. به دلیل اینکه اقلیتها و دیدگاههاي آنها مورد تهدید است، اغلب افرادي که با آنها هم عقیده هستند بیش برآورد میشوند و این نکته مثبت اکثریتها را وادار میکند که به شکل نظام دارتري درباره موضعهاي پیش آمده بیاندیشند و این کـار ممکن است انجام تغییرات در مقیاس وسیع را تسهیل کند.

سرژ موسکویچی(Serge Moscovici) در ۱۴ژوئن ۱۹۲۵در بریلا رومانی به دنیا آمـد، والـدین او یهـودي بودند و دوران کودکی او با نقل مکانهاي زیـادي همـراه بـود، امـا سـرانجام در شـهر باسارابیا مفهوم خانه را درك کرد و به قول خـودش دلبسـتگی مکـان را در ایـن شـهر تجربه نمو . د او به دانشگاه سـیوکانول رفـت تـا مهندسـی مکانیـک بخوانـد، در دوران دانشجویی با عقاید کمونیستی آشنا شد و در حزب کمونیست به عنوان یک عضو فعال
با نام مستعار کاپا فعالیت میکرد. در سال ۱۹۴۱توسط ارتش آهنـی رومـانی دسـتگیر .شد در طی سه سالی که در اردوگاههاي کار اجباري بود، زبان فرانسه را آموخت و بـا فلسفه دکارت و اسپینوزا آشنا شد تا اینکه در سال ۱۹۴۴توسط ارتش سـرخ شـوروي آزاد گردید و علیرغم پیشنهادهایی که از سوي حزب کمونیسـت داشـت از سیاسـت کنار کشید و به صورت غیر قـانونی بـه فرانسـه مهـاجرت کـرد و تحصـیل در رشـته
روانشناسی را در دانشگاه سوربون آغاز نمود. موسکویچی در سال ۱۹۶۱ از پایاننامـه دکتري خود تحت عنوان بازنمایی اجتماعی در روانکاوي بـا راهنمـایی دانیـل لاگـاش دفاع کرد. او در اواخر عمر به انتقاد درباره مفهوم تأثیر اکثریت پرداخت و مفهوم تـأثیر اقلیت را مطرح کرد.