دکتر حسین گودرزی پور

از کژ کارکرد‌ها و آسیب‌های رسانه‌های اجتماعی، انواع مخاطراتی است که امروزه سلامت روان کاربران را تهدید می‌کند.
تمایل برخی از کاربران برای دیده شدن در صفحه شبکه‌های اجتماعی با به اشتراک گذاشتن و بروز انواع احساساتشان از شادی و توفیقات تا دلهره و لحظه‌های غم خود با مخاطبانشان هیچ حد یقفی ندارد، هرچند مطابق با واقعیات زندگی آنان نباشد.
برای این امر می‌توان طیفی از دلایل را برشمرد از جمله تغییر در نحوه قضاوت اطرافیان تا نیاز به تایید و توجه و ارضای عطش کاذب دیده شدن. نمونه امروز شادکامان دنیای دیجیتال، کاربرانی را شامل می‌شود که در اصطلاح مبتلا به “سندرم اردک” هستند. اختلالی که از حرکت اردک شناور بر روی سطح آب نشات می‌گیرد.
پس از بررسی پست‌های مجازی چند دانشجو که خودکشی کرده بودند، اصطلاح “سندروم اردک” توسط پژوهشگران دانشگاه استنفورد ابداع شد.
اردک، در ظاهر آرام است، اما در زیر سطح آب، پاهایش به سرعت در حال حرکت است تا روی سطح آب شناور بماند و حرکت کند؛ دقیقا جایی که به چشم نمی‌آید. ما تنها قسمتی از بدن او را می‌بینیم که به آرامی بر روی آب در حال حرکت است، درحالی‌که متوجه تکان پا‌ها و تقلای این اردک نمی‌شویم.
بر همین اساس این احساس “ماندن بالای آب” را می‌توان به افراد خوشحال در رسانه های اجتماعی نسبت داد که ممکن است از بیرون آرام به نظر بیایند، اما در حقیقت می کوشند تا با تظاهر به آرامش، واقعا به آن دست پیدا کنند یا آن را حفظ کنند. این افراد به صورت افراطی سعی دارند خود را شاد نشان داده و عکس یا فیلم هایی از خوش گذرانی هایشان را منتشر کنند.

فرد مبتلا به سندروم اردک سعی می‌کند خود را کاملا شاد نشان دهد، بیرون فرد کاملا آرام و شاد است، اما درونش آرامشی ندارد. نمونه‌های این افراد جوانانی هستند که دائما از لحظات شاد خود تصاویری در دنیای مجازی به اشتراک می گذارند، در حالی که در واقعیت آنقدر هم شاد نیستند.
گاهی افراد به خاطر حجم زیادی از قضاوت‌های منفی، احساس ارزشمندی نمی‌کنند تا جایی که اعتماد به خود را از دست می‌دهند و با کوچکترین قضاوتی هراسان و نگران می‌شوند یا افرادی که به طور مداوم احساس زشت انگاری می‌کنند، به طوری که برای برطرف شدن این مشکل همیشه تلاش زیادی می کنند تا مورد پسند دیگران قرار گیرند، از این رو در فضای مجازی تصاویری آراسته، زیبا، شاد و خوشبخت از خود به نمایش می‌گذارند.
این سندروم اصطلاحی است که به یک بیماری یا اختلال اشاره می‌کند که بیش از یک نشانه مشخص دارد و می‌تواند بر اثر عوامل ژنتیکی و یا بسیاری از دلایل دیگری به وجود آید.
مانند اضطراب و افسردگی، ممکن است سندروم اردک واکنشی به عوامل استرس‌زای زندگی باشد. فرد برای اولین بار است که به دور از خانواده زندگی می‌کند، افزایش فشار اجتماعی روی فرد، تشویق فرد به رقابت بیشتر، کمال گرایی بیش از حد، انواع خشونت‌ها، حمایت‌ها و محافظت‌های بیش از حد خانواده (والدین هلیکوپتری) و مواردی از این دست می‌تواند از علل ابتلا به سندروم اردک باشد.
مبتلایان به اختلال سلوک، اختلال بیش‌فعالی – کم‌توجهی، کسانی که مشکلات شناختی یا یادگیری دارند و افرادی که شرکت در فعالیت‌های اجتماعی برایشان دشوار است، اعتماد به نفس پایین، تصویر منفی نسبت به بدن خود، انتقاد بیش از حد از خود و احساس یاس در مقابله با رویداد‌های منفی از سایر علل بروز سندروم اردک است.
البته علل ابتلا به سندروم اردک همیشه یک دلیل خاص ندارد و ممکن است که عوامل بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی هم بر ابتلا به این سندروم تأثیرگذار باشند.به نظر می‌رسد سندروم اردک مقدمه‌ای است برای مشکلات روحی جدی‌تر مانند افسردگی و اضطراب و مرحله اول این بیماری‌ها محسوب می‌شود که معمولاً در واکنش به اضطراب بروز می‌کند.
به‌دلیل اینکه این سندروم تشخیص تخصصی ندارد، گاهی اعلام می‌شود که این افراد مبتلا به بیماری‌های دیگر مانند افسردگی و اضطراب هستند.  برای تشخیص عامل ایجادکننده مشکل، درمانگر باید معاینه جامعی انجام دهد. افسردگی و اضطراب ممکن است ناشی از مسائل دیگری باشند که در نهایت به سندروم اردک منجر می‌شود. مدیریت استرس‌ها، اهمیت دادن به روابط حمایتی، حمایت عاطفی با گفتار درمانی و مشاوره منظم برای پالایش روان از جمله راهکار‌هایی است که می‌توان برای مهار سندروم اردک پیشنهاد کرد.